ΤΟ ΤΡΙΩΔΙΟ

 Το Τριώδιο δηλαδή καλύπτει: α) τις 3 εβδομάδες πριν τη Μεγάλη Σαρακοστή β)τη μεγάλη Σαρακοστή και γ) τη Μεγάλη Εβδομάδα. Ονομάζεται Τριώδιο, γιατί οι περισσότεροι υμνογραφικοί κανόνες που περιλαμβάνονται σ’αυτό το Βιβλίο, δεν περιέχουν 8 ή 9 ωδές, όπως γίνεται συνήθως με τους Κανόνες, αλλά μόνο 3 ωδές. Έτσι λοιπόν Τριώδιο είναι και το Βιβλίο και η περίοδος κατά την οποία χρησιμοποιείται το Βιβλίο, από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου ως το Μεγάλο Σάββατο.

Όλη η περίοδος του Τριωδίου έχει σκοπό να μας βοηθήσει να έρθουμε σε μετάνοια, να επιστρέψουμε στον εαυτό μας, «να έρθουμε στα συγκαλά μας». Πολλοί υποδέχονται το Τριώδιο με καρναβάλια και ανήθικα άσματα. Δεν είναι σωστό όμως. Έτσι γιόρταζαν οι ειδωλολάτρες. Εμείς είμαστε Χριστιανοί Ορθόδοξοι, βαπτισμένοι στο Όνομα της Αγίας Τριάδος και αυτά τα πράγματα είναι ανάξια των Χριστιανών.

Οι 3 εβδομάδες λοιπόν, πριν τη Σαρακοστή, δεν είναι για καρναβάλια, αλλά είναι προπαρασκευαστικές, μας προετοιμάζουν δηλαδή για να μπούμε στο στάδιο της Αγίας Τεσσαρακοστής, όπου θα δώσουμε αγώνα με το κακό και τις δυνάμεις του. Πρώτο όπλο σ’αυτόν τον αγώνα είναι η ταπείνωση που η Εκκλησία, μας τη διδάσκει με την Παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου. Ταπείνωση είναι να δούμε την αλήθεια για τον εαυτό μας και να μην τον δικαιολογούμε, ούτε να ωραιοποιούμε τα πράγματα. Ταπείνωση είναι να δούμε τα δικά μας σφάλματα σε κάθε περίπτωση και όχι των άλλων.Ο Φαρισαίος δεν είχε τη δύναμη να δει τη γύμνια του εαυτού του και υποκρινόταν τον καλό στους άλλους. Οι Φαρισαίοι ήταν μια παλιά και επίσημη αίρεση των Ιουδαίων. Πονηρά σκεπτόμενοι έκρυπταν τις κακίες τους και δημοσίευαν κάθε υποκριτική αρετή τους, για να τους θαυμάζουν οι άλλοι. Με τους ανθρώπους τα είχαν καταφέρει προς στιγμήν, το Θεό όμως δεν μπορεί να Τον ξεγελάσει κανείς. Και ο Τελώνης ήταν αμαρτωλός, όπως ο Φαρισαίος. Οι Τελώνες ήταν φοροεισπράκτορες των Ρωμαίων, ήταν άδικοι και κλέφτες, γιατί ζητούσαν πιο πολύ φόρο απ’όσο όριζε ο ρωμαϊκός νόμος και το υπόλοιπο το έκλεβαν. Ο Τελώνης όμως ήρθε σε συναίσθηση της αμαρτωλότητάς του και έκανε στροφή. Δεν ήθελε να εθελοτυφλεί σαν το Φαρισαίο. Συγκεντρώθηκε στον εαυτό του και ανακάλυψε την αλήθεια για τον εαυτό του, τη φτώχεια της ψυχής του. Το ποιος είναι και ποιος πραγματικά θα έπρεπε να είναι. Και έτσι ταπεινωμένος, ζητά τώρα το έλεος του Θεού και το παίρνει. Ταπεινοί γινόμαστε με το να μετράμε το κάθε τι με μέτρο το Χριστό και ν’αναφερόμαστε για όλα σ’Αυτόν. Ο άνθρωπος που πιστεύει ότι είναι σε όλα εντάξει δεν μπορεί να έχει σχέση με τη μετάνοια. Για να πλησιάσουμε το Θεό χρειάζεται ή αναμαρτησία ή μετάνοια. Το πρώτο δεν μπορούμε να το έχουμε, γιατί είμαστε άνθρωποι με ελαττώματα και αδυναμίες και καθημερινά σφάλλουμε. Μπορούμε όμως να ζούμε σε διαρκή μετάνοια, όπως ακούμε στη Θεία Λειτουργία: ”τὸν ὑπόλοιπον χρόνον τῆς ζωῆς ὑμῶν ἐν εἰρήνῃ καὶ μετανοίᾳ ἐκτελέσαι.

Μετά την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου ακολουθεί η Κυριακή του Ασώτου. Αυτή την ημέρα γιορτάζουμε όλοι ανεξαιρέτως, όλοι είμαστε άσωτοι και ανάξιοι, γιατί έχουμε διαπιστώσει πολλές φορές στις προκλήσεις της ζωής, ότι θα έπρεπε να είχαμε πράξει αλλιώς, και ενώ μπορούσαμε δεν το κάναμε από αμέλεια, αδιαφορία, καλοπέραση, φόβο ή απελπισία.

Την Κυριακή της Τυρινής η Εκκλησία, μας προτρέπει: ”το στάδιο όπου γίνονται οι αγώνες των αρετών έχει ανοιχθεί˙ όσοι θέλετε να αθλήσετε, εισέλθετε σ’αυτό, αφού αναλάβετε τον καλόν αγώνα της νηστείας”. Μας εισάγει δηλαδή στη Μεγάλη Σαρακοστή, που αρχίζει την επόμενη μέρα με την Καθαρά Δευτέρα.

Η Μεγάλη Σαρακοστή είναι ένα πνευματικό ταξίδι με προορισμό το Πάσχα. Το Πάσχα πανηγυρίζουμε την Ανάσταση του Χριστού και τη νίκη του θανάτου. Φυσικά ο θάνατος υπάρχει ακόμα, αλλά ο Χριστός με το θάνατό Του τον έκανε πέρασμα στη Βασιλεία του Θεού, όπου η ζωή θα είναι ανώτερη και αιώνια. Πάσχα είναι μια εβραϊκή λέξη και στα Ελληνικά σημαίνει πέρασμα. Αυτή τη θεμελιώδη πίστη της Ανάστασης εμείς δυστυχώς την ξεχνάμε και ζούμε σαν να μην αναστήθηκε ο Χριστός, παραδομένοι στο φόβο και στην απελπισία. Γι’αυτό η Εκκλησία τη Μεγάλη Σαρακοστή μας δίνει χέρι βοηθείας, προκειμένου να μετανοήσουμε, να ξαναγυρίσουμε δηλαδή στην υπέροχη υπόσχεση που μας δίνεται κάθε χρόνο το Πάσχα, την υπόσχεση της Ανάστασης.

Πολλοί νομίζουν ότι η Μεγάλη Σαρακοστή είναι η περίοδος που κάτι απαγορεύεται, σαν να ευχαριστιέται δηλαδή ο Θεός να μας βασανίζει. Είναι ακριβώς το αντίθετο: είναι η επιστροφή στη φυσική μας ζωή, έτσι όπως την έπλασε ο Θεός και μας την έδωσε˙ η επιστροφή στην εγκράτεια, στη νηστεία που ο Αδάμ και η Εύα καταπάτησαν. Ποια είναι όμως η πραγματική νηστεία; Μας το αποκαλύπτουν οι ύμνοι της Μεγάλης Σαρακοστής. Αληθινή και ευάρεστη νηστεία στο Θεό είναι: η απομάκρυνση από την κακία, η συγκράτηση της γλώσσας, η αποφυγή του θυμού, η απομάκρυνση από τις επιθυμίες, από την καταλαλιά, το ψεύδος και την επιορκία. Επίσης νηστεία σημαίνει επιστροφή στην αγάπη και αγώνας ενάντια στο μίσος, την αδικία, τη ζήλεια. Η νηστεία στο σώμα γίνεται για να βοηθήσει την πνευματική νηστεία που αναφέραμε.

Την Τετάρτη και την Παρασκευή της Μεγάλης Σαρακοστής τελείται η Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων. Τι είναι αυτή η Λειτουργία και γιατί τελείται αυτή την περίοδο; Η Μεγάλη Σαρακοστή είναι μία πένθιμη περίοδος. Η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου ή του Μεγάλου Βασιλείου έχουν πανηγυρικό και χαρμόσυνο χαρακτήρα και τελούνται μόνο τα Σάββατα και τις Κυριακές της Αγίας Τεσσαρακοστής που είναι 2 ευχαριστιακές ημέρες. Τη Μεγάλη Σαρακοστή όμως ο αγώνας μας ενάντια στο κακό γίνεται εντονότερος, γι’αυτό χρειαζόμαστε τη Θεία Κοινωνία κι άλλες μέρες εκτός από το Σάββατο και την Κυριακή, σαν πηγή δύναμης που μας στηρίζει στον πνευματικό αγώνα. Έτσι λοιπόν η Θεία Κοινωνία μας προσφέρεται στην ειδική ακολουθία των Προηγιασμένων Δώρων που τελείται την Τετάρτη και την Παρασκευή και κυριαρχεί το πένθιμο και κατανυκτικό στοιχείο. Στη Λειτουργία αυτή δεν τελείται Θυσία, δεν γίνεται δηλαδή μεταβολή του άρτου και του οίνου σε Σώμα και Αίμα Χριστού, αλλά ο άρτος και ο οίνος έχουν προαγιασθεί κατά τη Θεία Λειτουργία της Κυριακής. Είναι ήδη Σώμα και Αίμα Χριστού και απλά προσφέρονται προς μετάληψη στους πιστούς.

Η Θεία Κοινωνία είναι η πρόγευση της Βασιλείας του Θεού, δηλαδή της χαράς και της ειρήνης του Αγίου Πνεύματος. Ζούμε εν μέρει στη Βασιλεία του Θεού κάθε φορά που κοινωνάμε, αλλά ολοκληρωτικά θα τη γευτούμε μετά τη Δευτέρα Παρουσία. Μετά τη Θεία Κοινωνία προσγειωνόμαστε και πάλι στη γη, στο στενό και δύσκολο δρόμο, όπου έχουμε να παλέψουμε για την επιβίωσή μας, αλλά και ενάντια στο κακό. Σ’αυτή τη μάχη που είναι τόσο δύσκολη και διαρκής, η βασική μας βοήθεια είναι ακριβώς το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, η ουσιαστική μας τροφή που μας διατηρεί ζωντανούς. Έτσι λοιπόν η Θεία Κοινωνία είναι η πρόγευση της Βασιλείας του Θεού και ταυτόχρονα το όπλο μας, στον αγώνα να φτάσουμε στη Βασιλεία του Θεού.

Ο σκοπός του Τριωδίου λοιπόν, αλλά και όλων των περιόδων νηστείας, δηλαδή πριν τα Χριστούγεννα, το Δεκαπενταύγουστο και πριν τη γιορτή των Αγίων Αποστόλων, είναι να μας βοηθήσουν να κάνουμε τη ζωή μας μια διαρκή προετοιμασία για τη Θεία Κοινωνία και τη μακαριότητα της αιώνιας Βασιλείας του Θεού. Τι σημαίνει προετοιμασία για τη Θεία Κοινωνία; Να συνειδητοποιήσουμε μέσα από την περισυλλογή, την αυτοσυγκέντρωση και την καθημερινή εξέταση του εαυτού μας, την αναξιότητά μας και την αδυναμία μας μπροστά στο Θεό.  Αυτή την αναξιότητα την είχαν συνειδητοποιήσει οι Άγιοι. Έτσι η ευχή του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου που διαβάζουμε πριν από τη Θεία Μετάληψη αναφέρει: Κύριε ὁ Θεός μου, οἶδα ὅτι οὐκ εἰμὶ ἄξιος οὐδὲ ἱκανός, ἵνα μου ὑπὸ τὴν στέγην εἰσέλθῃς τοῦ οἴκου τῆς ψυχῆς…,ἀλλὰ προσέρχομαί  σοι… ὡς θαρρῶν τῇ ἀφάτῳ σου ἀγαθότητι καὶ ἵνα μή, ἐπὶ πολὺ ἀφιστάμενος τῆς κοινωνίας σου, θηριάλωτος ὑπὸ τοῦ νοητοῦ λύκου γένωμαι”. Δηλαδή: ”Κύριε ο Θεός μου, γνωρίζω ότι δεν είμαι άξιος, ούτε ικανός, για να εισέλθεις κάτω από τη στέγη του οίκου της ψυχής μου…, αλλά προσέρχομαι παίρνοντας θάρρος από την ανείπωτη αγαθότητά σου και για να μην απέχω για πολύ από τη Θεία Κοινωνία και με φάει ο νοητός λύκος, ο διάβολος”. Δεν υπάρχει τίποτα που να μπορούμε να προσφέρουμε στο Θεό και να μας κάνει άξιους γι’αυτό το Άγιο Δώρο, τη Θεία Κοινωνία. Και επειδή ακριβώς αναγνωρίζουμε την αναξιότητά μας, προσερχόμαστε στη Θεία Κοινωνία με συντετριμμένη καρδία, για να θεραπευτούμε από τις πληγές μας, ψυχικές και σωματικές. Και προσερχόμενοι στη Θεία Κοινωνία για την ίαση ψυχής και σώματος, ανακαλύπτουμε το απύθμενο βάθος της αγάπης του Χριστού για μας, και αυτό μας κάνει να Τον αγαπούμε και εμείς και να επιθυμούμε να είμαστε ενωμένοι μαζί Του.

Ένας ευσεβής ιερέας, όταν τον ρώτησαν πώς πρέπει να ζει κανείς τη χριστιανική ζωή στον κόσμο, απάντησε: ”απλούστατα, έχοντας στο νου του συνέχεια ότι αύριο ή μεθαύριο ή ύστερα από λίγες μέρες θα κοινωνήσει τα Άχραντα Μυστήρια”. Η χριστιανική ζωή είναι μία διαρκής μάχη και προσπάθεια και πιθανόν να αποτύχουμε πολλές φορές. Μετά από κάθε αποτυχία όμως δεν πρέπει να εγκαταλείπουμε τον αγώνα, αλλά να ανασυντάσσουμε τις δυνάμεις μας και να συνεχίζουμε τον αγώνα. Να έχουμε υπομονή πρώτα απ’όλα με τον εαυτό μας. Όσο στενός και δύσκολος κι αν είναι ο δρόμος, τελικά μας οδηγεί στην Ανάσταση, στη Βασιλεία του Θεού, δηλαδή στη χαρά και την ειρήνη του Πνεύματος και αυτή η προσμονή είναι που μας δίνει δύναμη στον αγώνα.