1ΟΣ ΜΑΚΑΡΙΣΜΟΣ : ΕΠΙ ΤΟΥ ΟΡΟΥΣ ΟΜΙΛΙΑ
«Μακάριοι οι πτωχοί τῷ πνεύματι», είναι ο 1ος Μακαρισμός που απεύθυνε ο Κύριος στην επί του Όρους ομιλία Του, κοντά στην λίμνη της Γαλιλαίας. Αν θέλουμε να εφαρμόσουμε μία ξεχασμένη εντολή του Ευαγγελίου, το: «τέλειοι γίνεσθε», θα το καταφέρναμε μόνο με το να εφαρμόσουμε τους 9 Μακαρισμούς του Κυρίου.
Η λέξη μακάριος ετυμολογικά έχει τη ρίζα της στη λέξη μάκος = μάκρος – μεγάλος – ευτυχής, εξ ου και η λέξη Μακεδών = ψηλός άνδρας.
Μακάριος κατά τον Απ. Παύλο είναι ο Χριστός. Μακάριοι κατά χάριν είναι οι Άγιοι οι οποίοι γίνονται μέτοχοι Θείων Αγαθών. Μακάριοι ήταν ο Αδάμ και η Εύα στον Παράδεισο πριν την πτώση, πλάστηκαν για να ζουν ευτυχισμένοι μέσα από την μακαριότητα του Θεού. Όμως εξαιτίας της αμαρτίας έχασαν την έχασαν την ευτυχία γιατί αμαυρώθηκε (λερώθηκε) το «κατ’ εικόνα». Γι αυτό το λόγο ήλθε ο Χριστός στη γη και έγινε άνθρωπος για να μας φανερώσει με το ευαγγέλιο, με ποιον τρόπο θα γίνουμε πάλι Μακάριοι.
Το 1ο χαρακτηριστικό και θεμέλιο του πνευματικού αγώνος, για να καταφέρει ο χριστιανός να γίνει μακάριος είναι να αποκτήσει πτωχεία του πνεύματος. Δυστυχώς αυτή η φράση έχει παρερμηνευθεί, είτε από άγνοια, είτε σκόπιμα ειρωνευόμενοι κάποιοι τους χριστιανούς. Π. χ. ο αποστάτης Ιουλιανός αποκαλούσε τους χριστιανούς «πτωχούς τῷ πνεύματι», εννοώντας ότι είναι ανόητοι. Και στις ημέρες μας υπάρχουν πολλοί «Ιουλιανοί», οι οποίοι αν παρατηρήσουν έναν χριστιανό να προσπαθεί να υπακούει τις εντολές του Θεού, να ζει έντιμα σαν οικογενειάρχης, ή σαν υπάλληλος στην εργασία του, τον κοροϊδεύουν. Αλλά στην πραγματικότητα ούτε ο Χριστός μας θέλει χαζούς (εκτός αν έχει κάποιος διανοητική καθυστέρηση), αντίθετα δείχνει την δυσαρέσκειά του στους αποστόλους, όταν τους ανέλυε τις γραφές και εκείνοι δεν καταλάβαιναν τι ήθελε να τους πει, «ὧ ἀνόητοι και βραδείς τῇ καρδίᾳ». Επίσης με αυτόν τον μακαρισμό σε καμία περίπτωση δεν εννοεί ο Κύριος τους πτωχούς σε υλικά αγαθά.
«Μακάριοι οι πτωχοί τῷ πνεύματι» σημαίνει, ευτυχισμένοι όσοι είναι ταπεινοί και συντετριμμένοι, αυτοί που έχουν συναίσθηση της πνευματικής τους φτώχειας, όχι όμως όσοι παριστάνουν τους ταπεινούς, αυτό είναι υποκρισία και ταπεινολογία. Οι ταπεινοί έχουν «τῷ γνῶθι σεαυτόν», αλλά θέλουν να αναπληρώσουν τις ελλείψεις τους, με τον πνευματικό πλούτο που χαρίζει ο Κύριος. Ο ταπεινός δεν είναι «καρπαζοεισπράκτορας», δεν κρατάει χαμηλούς τόνους από ανάγκη, ενώ «τα έχει 400», με τη θέλησή του κάνει υποχωρήσεις, χάριν του Ευαγγελίου. Ένας Άγιος (Σινδόνιος) από υπερβολική αγάπη και ταπείνωση, όταν έβλεπε κάποιον φτωχό να κρυώνει, του έδινε τα ρούχα του και κυκλοφορούσε με ένα σεντόνι, όταν τον ρωτούσαν ποιος σου πήρε τα ρούχα, απαντούσε, αυτό και έδειχνε ένα ευαγγέλιο που πάντοτε κρατούσε στα χέρια του.
1ον Ο ταπεινός έχει ηθική αυτογνωσία: γνωρίζει ότι είναι αμαρτωλός και το αναφωνεί, όπως ο τελώνης «ὁ Θεός ἱλάσθητί μοι τῷ ἀμαρτωλῷ». Ο Άγιος Εφραίμ ο Σύρος έδωσε εντολή να μην τον θάψουν, αλλά να τον αφήσουν να τον φάνε τα θηρία. Αντίθετα πολλοί άνθρωποι δίνουν εντολή πριν πεθάνουν για μάταια πράγματα, στολισμούς εξεζητημένους, τάφους περικαλλείς, αντί να φροντίσουν για ελεημοσύνη και μετάνοια που βοηθούν πολύ την ψυχή.
2ον Ο ταπεινός έχει διανοητική αυτογνωσία: ξέρει ότι οι επιστημονικές ή οι φιλοσοφικές γνώσεις του, δεν είναι τόσο σπουδαίες όταν δεν συμβαδίζουν με τη γνώση του Θεού, πόσοι άνθρωποι σοφοί πέρασαν, με περγαμηνές και πτυχία και με μία σταγόνα αίμα που έτρεξε στο εγκέφαλο τους, έκαναν τρέλες, έχασαν τα λογικά τους. Ο Σωκράτης, ένας από του μεγαλύτερους σοφούς, είπε: «ἐν οἶδα ὃτι οὐδέν οἶδα». Ο Νεύτων είπε: μοιάζω με ένα παιδάκι που γέμισε το κουβαδάκι του με λίγο νερό από τον ωκεανό των γνώσεων. Ο Αμπέρ παρακολουθούσε τους πρώην μαθητές του όταν δίδασκαν σαν ένας ταπεινός μαθητής. Ρώτησαν τον Σωκράτη γιατί δεν γράφεις τα όσα λες, γιατί θεωρώ ότι το χαρτί και το μελάνι έχουν μεγαλύτερη αξία από όσα θα έγραφα.
3ον Ο ταπεινός έχει υλική αυτογνωσία: γνωρίζει ότι ο πλούτος, η δύναμη, η ομορφιά, η ωραία φωνή είναι δώρα του Θεού, είναι ανίκανα για την μακαριότητα = ευτυχία, «ὡς ἄνθος μαραίνεται πᾶς ἄνθρωπος», ξέρει ότι ένα μικρόβιο μπορεί να τον κάνει να λιώνει στο κρεβάτι. π. χ. Η Αγία Θεοφανώ, σύζυγος του αυτοκράτορα Λέωντος του σοφού, αν και βασίλισσα με πλόυτο και εξουσία, «χαμαικοιτούσε» = κοιμόταν στο έδαφος από άσκηση, γι αυτό αγίασε, η εκκλησία μας την τιμά στις 16 Δεκεμβρίου.
Ο ταπεινός και φτωχός να είναι, δεν παραπονιέται, είναι ολιγαρκής. Τι είναι εκείνο που κατόρθωσες μόνος σου; Τίποτα, όλα τα έλαβες από το Θεό, σοφία, υγεία, τι καυχάσαι σαν να μην έλαβες; Στην αρχαιότητα υπήρχε ένας όμορφος νέος ο Νάρκισσος. Τόσο πολύ υπερηφανευόταν για την ομορφιά του, ώστε αγάπησε με πάθος το είδωλό του. Όταν μία μέρα κοιτούσε τα νερά της λίμνης, καθρεπτιζόταν το πρόσωπό του και γι αυτό έπεσε μέσα στα νερά, για να αγκαλιάσει τον εαυτό του και πνίγηκε (Ναρκισσισμός = αυτός που αυτοθαυμάζεται για την ομορφιά του).
Η λέξη τάπητας που χρησιμοποιείται στο έδαφος για να πατούν καλλίτερα οι αθλητές, προέρχεται από την λέξη ταπείνωση, όπως ο ταπεινός πατιέται και δεν μιλά. Ο υπερήφανος όταν του «πατήσουν» το συμφέρον γίνεται «θηρίο».
Ένας μοναχός εξομλογήθηκε στον πνευματικό τουότι είχε λογισμούς υπερηφανείας. Τότε ο γέροντας του απάντησε για νατον προσγειώσει:
– Φυσικά και νοιώθεις υπερήφανος, αφού εσύ δημιούργησες τον ήλιο, το φεγγάρι, τη θάλασσα. Αφού άκουσε αυτά ο καλόγερος έσκυψε το κεφάλι και έφυγε ντροπιασμένος.
Να έχουμε λοιπόν ταπείνωση γιατί έτσι όλοι θα μας αγαπούν και θα μας συμπαθούν.
Ο Άγιος Ιωάννης της Κροστάνδης λέει: – Δεν βλέπουμε τους αγρούς πως υγραίνονται πλούσια από την πρωινή δρόσο, πως λουλουδιάζουν και αναδίδουν μεθυστικό άρωμα; Ενώ όταν ανεβαίνεις στα βουνά, υπάρχει χιόνι και λιγοστεύει η βλάστηση όσο ανεβαίνει το υψόμετρο. Οι βουνοκορφές είναι μία εικόνα των υπερήφανων ανθρώπων, ενώ οι αγροί και οι πεδιάδες συμβολίζουν τους ταπεινούς και τα χαρίσματά που τους δίδει ο Θεός, υπερηφάνοις αντιτάσσεται ταπεινοίς δε
δίδωσιν χάριν.
Ο 1ος μακαρισμός τελειώνει με μία υπόσχεση και αμοιβή του Κυρίου σε όσους τηρήσουν την πτωχεία του πνεύματος, δηλαδή την ταπείνωση:
«ἀυτῶν ἐστίν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν».
